In dit hoofdstuk geven we een samenvatting op hoofdlijnen. Eerst gaan we in op de beslispunten in deze kadernota. Vervolgens staan we stil bij de geactualiseerde saldi knop 1, knop 2 , budget indexaties, MJIP en financiële ruimte.
1. Beslispunten
1.1 Ambities en speerpunten
Het eerste beslispunt voor de raad is om in te stemmen met de ambities en speerpunten voor het jaar 2026. De ambities en speerpunten werken wij in de begroting 2026 verder uit.
De huidige UMO's zijn nog steeds actueel. Ze zijn daarmee belangrijke input voor het opstellen van de nieuwe ambities en speerpunten. Anders dan voorgaande jaren hebben we in deze kadernota de ambities bij de verschillende thema's toegevoegd. Deze ambities sorteren voor op de ambities van de Begroting 2026.
1.2 Financiële kaders
Het tweede beslispunt voor de raad is om in te stemmen met de financiële kaders. We stellen voor om één kader toe te voegen: 25% van de areaaluitbreiding opbrengsten OZB voegen we toe aan het budget voor Beheer openbare ruimte.
Financiële kaders zijn kaders voor het omgaan met de baten en lasten van onze portemonnee. Deze financiële kaders zijn leidend voor de gehele budgetcyclus. Ze zijn de basis voor het opstellen van de Begroting 2026 en de Meerjarenraming 2027-2029. Wordt voorgesteld om van een kader af te wijken? Dan wordt dit een expliciet beslispunt in het raadsvoorstel van de Begroting, Kadernota of Bestuursrapportage.
In het thema 'Onze portemonnee' lichten wij de kaders nader toe. In bijlage 1 staat een overzicht van de huidige financiële kaders. In deze kadernota stellen wij voor om één kader toe te voegen. Namelijk om een deel (25%) van de areaaluitbreiding opbrengsten OZB toe te voegen aan het budget voor Beheer openbare ruimte. Deze toevoeging is noodzakelijk omdat we door de UMO Wonen zien dat er sprake is van een aanzienlijke areaaluitbreiding. Dit betekent voor onze gemeente extra opbrengsten OZB. De areaaluitbreiding betekent ook extra lasten voor het beheer van de openbare ruimte voor bijvoorbeeld de Koesteeglocatie en het centrumplan Exloo.
Het percentage van 25% is een inschatting. De inschatting is gebaseerd op verwachte kosten in relatie tot baten voor Beheer openbare ruimte. Ook hebben we bij andere vergelijkbare gemeente gekeken. Bij de evaluatie van IBOR beoordelen we of het percentage een realistische inschatting is en bij een significant afwijking komen we daar in de begroting 2026 of Kadernota 2027 op terug.
In de kadernota 2024 en 2025 hebben we geconstateerd dat het huidig kader Indexering niet toekomstbestendig is. Volgens dit kader passen wij, op grond van de huidige inflatiepercentages, geen prijsstijgingen toe voor veel onderdelen van de begroting. Een oplossing hiervoor is de stelpost Indexatie. De stelpost is bedoeld om extreme prijsstijgingen op te vangen. De stelpost is een incidentele oplossing voor de gestegen prijzen en geen structurele oplossing. De komende periode blijven we de inflatiecijfers nauwlettend volgen. We zien dat de extreme prijsstijgingen tot het verleden behoren, maar ook dat de prijsstijgingen nog wel relatief hoog zijn. Als de inflatiecijfers stabiliseren op ongeveer 2% (doelstelling Europese Centrale Bank), dan is een toekomstige aanpassing van dit kader niet nodig. We stellen in deze kadernota niet voor om het kader van prijsstijging aan te passen. Maar wel om de verwachte voordelen door prijscompensatie opgenomen in de meicirculaire 2025 en septembercirculaire 2025, te reserveren voor de stelpost Indexatie.
1.3 Autonome bestedingsvoorstellen
Het derde beslispunt voor de raad is om in te stemmen met de autonome bestedingsvoorstellen.
Deze kadernota bevat enkele autonome bestedingsvoorstellen. Deze voorstellen beschouwen we als onvermijdelijk en zijn feitelijk bijstellingen van budgetten. We hebben de volgende autonome voorstellen opgenomen. In de bijlage Dynamische Prioriteitenlijst (DPL) lichten we de autonome voorstellen toe.
Onderwerp | Structureel | Incidenteel | |
Autonome voorstellen | 2026 | 2026 | |
1 | Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe (jaarlijkse bijdrage) | 225.000 | |
2 | Sociaal domein (Jeugd en Wmo huishoudelijke hulp) | 1.000.000 | |
3 | Huisvesting peuterspeelzalen | -64.500 | |
Subtotaal: | 0 | 1.160.500 |
1.4 Instemmen met een onttrekking uit de VAR
Het vierde beslispunt van de raad is om een onttrekking te doen uit de Vrije Algemene Reserve (VAR). Deze onttrekking is noodzakelijk om de begroting 2026 sluitend te maken. De onttrekking bedraagt € 350.000. Hierbij wordt ook rekening gehouden met het kader om € 250.000 beschikbaar te hebben voor BERAP I van 2026.
1.5 Lokale lasten
Het vijfde beslispunt van de raad is om het tarief toeristenbelasting voor 2026 niet te wijzigen ten opzichte van 2025.
Toeristenbelasting
De tarieven zijn (net als in 2025):
- Groepsaccommodaties € 0,60 per overnachting;
- Campings € 1,30 per overnachting;
- Hotels/BenB/bungalowparken € 1,75 per overnachting.
In deze Kadernota doen wij een voorstel om de tarieven toeristenbelasting 2026 gelijk te houden. Dit is conform het bestuursprogramma 2022-2026.
OZB
In deze kadernota doen wij geen voorstel voor de opbrengsten OZB 2026. Het is onze intentie om voor 2026 de opbrengst OZB met 2,75% te verhogen. Dit is conform het bestuursprogramma 2022-2026. In de begroting 2026 doen wij een voorstel voor de opbrengsten OZB 2026.
1.6 Bestuurlijke bestedingsvoorstellen en voorstellen in MJIP
Het zesde beslispunt van de raad is om in te stemmen met de denkrichting ten aanzien van de bestuurlijke bestedingsvoorstellen en de voorstellen in het Meerjarig investeringsplan.
Hieronder staat een overzicht van de voorstellen die op de Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL) staan. We benadrukken dat dit het beeld is vanuit ons als college. Wij vragen uw raad om mee te denken en alternatieven aan te geven.
In bijlage 2 worden de voorstellen toegelicht.
Structureel | Incidenteel | ||
2026 | 2026 | ||
Voorstellen Kadernota 2026 | |||
Investeringen | |||
pm | |||
Subtotaal: | 0 | 0 | |
Beleidsmatige voorstellen uit DPL begroting 2025 | |||
1 | Trainees | 265.000 | |
2 | Uitvoeringsbudget bewegen in de openbare ruimte | 100.000 | |
3 | Griffie | 96.000 | |
4 | Mentale weerbaarheid ter voorkoming schooluitval | 90.000 | |
5 | Kansencoach | 210.000 | |
6 | Budgetcoaches en projectcoördinator Financieel Team | 175.000 | |
7 | LEADER bijdrage Oost-Drenthe 2024-2027 | 38.000 | |
8 | Dutch TechZone | 26.000 | |
9 | Bijdrage programma Vitale Vakantieparken Drenthe 2025-2027 | 20.000 | |
10 | Beleidsadviseur Openbare Orde en Veiligheid | 90.000 | |
11 | BOA | 50.000 | |
12 | Griffie / verkiezingen inwerken nieuwe raad | 65.000 | |
13 | Informatieveiligheid extra kosten | 100.000 | |
14 | Omgevingswet: geluid (aandachtsgebieden) in beeld brengen | 18.000 | |
15 | Volkshuisvestingsprogramma | 50.000 | |
16 | Pilot Tiny houses uitvoeren | 10.000 | |
17 | Streektaal op plaatsnaamborden | 70.000 | |
18 | Herijking gezondheidsbeleid incidenteel | 25.000 | |
19 | Sport- en cultuurgala | 10.000 | |
20 | Werkbudget buurtsport coaches/cultuurcoaches | 30.000 | |
21 | Ketenaanpak: Overgewicht en obesitas kinderen | 50.000 | |
22 | Borgen ketenaanpakken Preventie en Inclusie | 70.000 | |
23 | Naschoolse activiteiten | 75.000 | |
24 | Behouden buurtkamers | 75.000 | |
25 | Ketenaanpak: Welzijn op Recept | 38.000 | |
26 | Kinderraad | 15.000 | |
Subtotaal: | 0 | 1.861.000 |
MEERJARIG INVESTERINGSPLAN
Wij nodigen uw raad in het bijzonder uit een reactie te geven op ons voorstel voor het meerjarig investeringsplan. Het meerjarig investeringsplan is een afzonderlijk document dat wij gelijktijdig met de Kadernota 2026 aanbieden. In dit document lichten wij de investeringsvoorstellen afzonderlijk toe. Hieronder ziet u een overzicht van de voorstellen van het MJIP waar ons college een hoge prioriteit aan geeft.
Investeringen met hoge prioriteit | Investering | Structureel | |
2026 | |||
1 | Bruggen | 196.800 | 11.000 |
2 | Uitbreiding Esdal College Borger | 1.425.110 | 56.771 |
3 | 2e Exloërmond, scholen IHP en MFA | 5.000.000 | 250.000 |
4 | Valthermond, scholen IHP en MFA | 2.500.000 | 125.000 |
5 | Investering GVVP 2026 | 600.000 | 45.000 |
Totaal: | 9.721.910 | 487.771 |
In een afzonderlijk hoofdstuk Meerjarig Investeringsplan lichten wij de investeringen toe.
1.7 Ruimte voor nieuw beleid
Het zevende beslispunt gaat over het zoeken naar (financiële) investeringsruimte.
We willen voor de nieuwe bestuurders in de volgende bestuursperiode een zogenaamde 'warme overdracht'. Aan het begin van de huidige bestuursperiode hebben wij van het vorige bestuur financiële middelen ontvangen voor nieuw beleid. We hanteren als uitgangspunt dat de structurele en incidentele ruimte voor nieuw beleid in de Begroting 2026 vergelijkbaar is met die van de Begroting 2022.
Om dit te realiseren, zoeken we financiële (investerings)ruimte ter hoogte van indicatief € 1 miljoen structureel en € 3 miljoen incidenteel. Voor het kunnen maken van een goede afweging komen we met voorstellen ter hoogte van € 1,5 miljoen structureel en € 4 miljoen incidenteel.
We geven een denkrichting voor het zoeken naar financiële (investeringsruimte) voor nieuw beleid.
| Onderwerp | Bedrag | Prioriteren | Niet prioriteren |
|---|---|---|---|---|
1 | Ruimte binnen de bedrijfsvoering | 310.000 | 310.000 | |
2 | Toeristenbelasting (verwachte toename overnachtingen) | 250.000 | 250.000 | |
3 | Algemene Uitkering minder behoedzaam ramen. | 200.000 | 200.000 | |
4 | Algemene Uitkering stelpost schrappen | 150.000 | 150.000 | |
5 | Hogere opbrengst Onroerende-zaakbelasting | 75.000 | 75.000 | |
6 | Minimabeleid | 35.000 | 35.000 | |
7 | Aanpassen onderhoudsniveau gazon binnen bebouwde kom | 50.000 | 50.000 | |
8 | Aanpassen onderhoudsniveau op de begraafplaatsen | 50.000 | 50.000 | |
9 | Samenwerking Andes en Sociale Teams Borger-Odoorn | 40.000 | 40.000 | |
10 | Flexibel budget sociaal cultureel werk | 25.000 | 25.000 | |
11 | Hogere opbrengst (bouw)leges | 112.500 | 112.500 | |
12 | Vluchtelingenwerk | 20.000 | 20.000 | |
13 | Bijstellen investeringsbudget Openbare verlichting | 7.500 | 7.500 | |
14 | Gefaseerd maaien brede bermen | 50.000 | 50.000 | |
15 | Omvormen van gazons binnen de bebouwde kom | 50.000 | 50.000 | |
16 | Re-Integratie | 75.000 | 75.000 | |
Totaal | 1.500.000 | 1.000.000 | 500.000 |
In een afzonderlijke bijlage staat een toelichting op de hierboven genoemde onderwerpen.
1.8 Vaststellen Kadernota 2026
Het laatste beslispunt is het vaststellen van de Kadernota 2026. Daarmee stemt uw raad in met de inhoud van deze kadernota.
2. Geactualiseerde saldi knop 1, knop 2 , budget indexaties, MJIP en Financiële ruimte
Hieronder staan de geactualiseerde saldi van saldo begroting (knop 1), budget beleidsintensivering (knop 2), het budget voor indexaties, het budget voor de uitvoering van het MJIP en de Financiële ruimte.
Stand Kadernota 2026 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
|---|---|---|---|---|---|
Knop 1 :Saldo begroting | Beginstand begroting 2025 | 678.698 | 189.944 | 93.787 | 970 |
overheveling naar knop 2 | -650.000 | 0 | 0 | 0 | |
Eindsaldo knop 1 | 28.698 | 189.944 | 93.787 | 970 | |
Knop 2 : Beleidsinten-sivering DPL | Beginstand begroting 2025 | 1.115.772 | |||
overheveling van knop 1 | 650.000 | ||||
zoektocht (incidenteel) | 500.000 | ||||
autonome voorstellen | -1.160.500 | ||||
overhevelen naar indexaties | -1.200.000 | ||||
onttrekking uit de VAR | 350.000 | ||||
Eindsaldo knop 2 | 255.272 | 0 | 0 | 0 | |
Budget voor indexaties | Beginstand begroting 2025 | -309.683 | 960.718 | 1.590.042 | 1.083.084 |
effecten decembercirculaire | 307.693 | 410.907 | 511.491 | 511.491 | |
mutaties | -1.158.931 | -1.274.520 | -1.315.709 | -1.222.688 | |
van knop 2 | 1.200.000 | ||||
Eindsaldo indexaties | 39.079 | 97.105 | 785.824 | 371.887 | |
Meerjarenin-vesteringsplan (MJIP) | Beginstand begroting 2025 | 2.901 | 2.901 | 2.901 | 2.901 |
verhoging financiële ruimte vanaf 2026 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | |
verhoging financiële ruimte vanaf 2027 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | ||
voorzet college MJIP | -487.771 | -487.771 | -487.771 | -487.771 | |
Eindsaldo MJIP | 15.130 | 515.130 | 515.130 | 515.130 | |
338.179 | 802.179 | 1.394.741 | 887.987 | ||
Financiële ruimte | voorzet mutaties financiële ruimte | 1.000.000 | 1.000.000 | 1.000.000 | 1.000.000 |
overhevelen naar MJIP | -500.000 | -1.000.000 | -1.000.000 | -1.000.000 | |
overhevelen naar knop 2 | -500.000 | ||||
Eindsaldo financiële ruimte | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Eindsaldo Kadernota | 338.179 | 802.179 | 1.394.741 | 887.987 |
De begroting 2026 en de meerjarenraming 2026-2029 hebben een positief eindsaldo. Voor een groot deel (€ 500.000) is dit eindsaldo bestemd voor nieuw beleid in de nieuwe collegeperiode (post MJIP). Daarnaast is het saldo bestemd voor prijsstijgingen (post indexatie). Het saldo van 2026 is voor een groot deel (€ 250.000) bestemd voor nieuw beleid in BERAP 2026-I.
Voor een specificatie van het budget voor indexaties wordt verwezen naar blz 58.
De knoppen 1 en 2 lichten wij bij het thema 'Onze portemonnee' (de knoppen) toe. Wij lichten de stelpost Indexatie in een afzonderlijke bijlage en de post Meerjareninvesteringsplan in een afzonderlijk hoofdstuk toe.