Inleiding
In dit hoofdstuk staan de financiële ontwikkelingen voor de komende periode. Het gaat om ontwikkelingen die mogelijk een forse impact op de gemeentelijke financiën hebben.
Middelen van het Rijk - Gemeentefonds
Gemeenten zijn in het algemeen financieel erg afhankelijk van de inkomsten van het Rijk. Dit geldt ook voor onze gemeente. In totaal ontvangen wij ongeveer € 71 miljoen van het Rijk. Dat is circa 70% van de totale baten. De belangrijkste bijdrage van het Rijk is het gemeentefonds (€ 62 miljoen). De andere € 9 miljoen bestaat uit de uitkering voor de bijstandsgerechtigden en meerdere specifieke uitkeringen.
Uitkomsten Voorjaarsnota 2025 van het Rijk
Zoals gebruikelijk stelt het ministerie van Financiën de Voorjaarsnota op. De Voorjaarsnota 2025 geeft naast informatie over de rijksbegroting ook informatie over zaken die de gemeenten raken. De zaken die gemeenten raken zijn de (slechts gedeeltelijke) demping van het ravijnjaar 2026, meer geld voor de uitvoering van de jeugdwet en een aantal zaken over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Demping ravijnjaar 2026 : in de Voorjaarsnota 2025 zijn structurele middelen opgenomen om de terugval van het gemeentefonds in 2026 te dempen. De terugval van ongeveer € 2,4 miljard wordt in 2026 met € 400 miljoen gedempt, oplopend naar € 424 miljoen in 2030. Dat betekent dat circa 2 miljard nog niet is gecompenseerd.
Uitvoering jeugdwet: er zijn incidentele en structurele bedragen toegevoegd aan het gemeentefonds. De adviezen van de commissie van Ark zijn (grotendeels) verwerkt. Zo wordt het structurele tekort in de jeugdzorg verdeeld over Rijk en gemeenten. Er wordt een eigen bijdrage ingevoerd voor jeugdzorg per 1 januari 2028 en er wordt gestuurd op trajectduur van de jeugdzorg.
Wet maatschappelijke ondersteuning : er wordt onderzoek gedaan naar een passende geobjectiveerde indexering, die ook rekening houdt met kostenontwikkeling en demografie/vergrijzing. De invoering van de inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage wordt uitgesteld tot 1 januari 2027.
De verwachting is dat de Voorjaarsnota van het rijk, bij een volledige verwerking, een positieve invloed heeft op het begrotingssaldo van onze gemeente.
Meicirculaire
Alle hierboven genoemde bedragen zijn landelijke bedragen. Voor onze gemeente betekent dit als globale indicatie een bedrag van (in totaal bijna) € 2 miljoen, helaas is het grootste deel van dit bedrag incidenteel en dus niet structureel. Deze bedragen worden toegevoegd aan het budget voor indexaties en/of het sociaal domein. De financiële vertaling van deze bedragen voor Borger-Odoorn wordt in de meicirculaire 2025 zichtbaar. Met een memo informeren we de raad over alle financiële effecten van de meicirculaire 2025.
Prijsstijgingen
Wereldwijde geopolitieke spanningen zorgen voor veel onzekerheid en zijn in toenemende mate een bedreiging voor onze economie. We hebben te maken met na-ijleffecten van een hoge inflatie door onder andere CAO-stijgingen. De inflatie is weliswaar minder hoog dan een jaar geleden maar fors hoger dan waar we in onze begroting rekening mee houden. Dit zien we terug in de begroting van de gemeente bij onder andere energiekosten, bouwkosten en lonen.
Uit de financiële kaders van de raad (bijlage 1) blijkt dat de gemeente weinig lasten in de begroting indexeert voor inflatie. In hoofdzaak worden de lasten van bedrijfsvoering (2%) en de gemeenschappelijke regelingen wel geïndexeerd. Dit betekent dat bijvoorbeeld niet de lasten van het sociaal domein worden geïndexeerd. Ongeveer de helft van de totale gemeentelijke begroting wordt niet geïndexeerd.
In voorgaande begrotingen is besloten om een zogenaamde stelpost indexering te vormen. Deze stelpost is bedoeld om extreme prijsstijgingen op te vangen. De voordelen van voorgaande circulaires zijn aan deze stelpost toegevoegd.
In deze kadernota willen we voorsorteren op het begrotingsjaar 2026. DNB verwacht voor 2025 een inflatie van 3,2% en voor 2026 2,8%. Vanwege de hoge inflatie in de afgelopen jaren is het voor onze gemeente een grote uitdaging om een sluitende begroting 2026 aan te bieden. We stellen niet voor om de financiële kaders bij te stellen op het gebied van indexatie, maar wel om de verwachte voordelen als gevolg van prijscompensatie van de meicirculaire 2025 en de septembercirculaire 2025 te reserveren in de stelpost indexatie.